एजेन्सी, २९ मंसिर । बालबालिकाको विकासका लागि भिटामिन डी धेरै महत्त्वपूर्ण छ । भिटामिन डी हाम्रो मृगौला र कलेजोद्वारा सक्रिय हुन्छ । तर हाम्रो शहरी जीवनशैलीमा, हामी हाम्रो धेरै समय वातानुकूलित कोठा र सवारी साधनहरूमा बिताउँछौं। यस्तो अवस्थामा हाम्रो शरीर सूर्यको सम्पर्कमा आउन सक्दैन। जसका कारण अहिले अधिकांश मानिसहरू भिटामिन डीको कमीबाट पीडित छन् ।
हाम्रो शरीरमा भिटामिन डी को भूमिका
हर्मोनको रूपमा काम गर्नुको अलावा, भिटामिन डीले हाम्रो शरीरमा सेतो रक्त कोशिकाहरू निर्माण गर्न, क्याल्सियम र फस्फोरस जस्ता खनिजहरूको अवशोषण, इन्सुलिन प्रतिरोध र थाइराइड उत्पादनमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यस्तो अवस्थामा तपाईलाई बारम्बार रुघाखोकी, जोर्नी दुख्ने, मिठाई खाने इच्छा र कामवासना कम हुने अनुभव भएमा तपाईको भिटामिन डीको स्तर जाँच गर्नुपर्छ ।
बच्चाहरुमा भिटामिन डी को कमीको लक्षण
बढ्दै गएका बालबालिकामा पर्याप्त घाम नपाउँदा भिटामिन डीको कमी हुन्छ । भिटामिन डी को अत्यधिक कमीले रिकेट्स नामक रोग निम्त्याउँछ, जसको कारण विकास प्लेटहरू प्रभावित हुन्छन् । केटीहरूको ग्रोथ प्लेट सामान्यतया १३–१५ वर्षको उमेरमा बन्द हुन्छ र केटाहरूको ग्रोथ प्लेट १५–१७ वर्षको उमेरमा बन्द हुन्छ । यस्तो अवस्थामा, बढ्दो बच्चाहरूको पोषण विकासको लागि पर्याप्त मात्रामा भिटामिन डी हुनु धेरै महत्त्वपूर्ण छ । भिटामिन डीको कमी पत्ता लगाउने केही सामान्य लक्षणहरू निम्न छन् ।
नवजात शिशुहरुमा भंगुर हड्डी
बढ्दो बच्चाहरूको लामो हड्डीहरूमा सुन्निने र दुखाइ, जुन करङ, नाडी र खुट्टामा सजिलै देख्न सकिन्छ।
६–२३ महिनाका बालबालिकाको करङको कोस्टोकोन्ड्रल जंक्शनमा मल्लजस्तै सुन्निनेलाई ‘रिकेटी रोजरी’ भनिन्छ ।
किशोरावस्था अघि थकान, जोर्नी दुख्ने, मुड स्विङ् आदि भिटामिन डी को कमी को लक्षण हो।
बच्चाहरु मा भिटामिन डी को कमी को प्रमुख कारणहरु
नवजात शिशु र साना बच्चाहरूमा भिटामिन डीको कमी हुनुको मुख्य कारण सूर्यको प्रकाशको अभाव हो। यस बाहेक अन्य कारणहरु यस प्रकार छन्ः
छालाको रङ– छालामा हुने कालो पिग्मेन्टले शरीरको सूर्यको किरण सोस्ने क्षमतालाई कम गर्छ। जसका कारण अँध्यारो बालबालिकामा भिटामिन डीको कमी हुने सम्भावना बढी हुन्छ । हामी तपाईंलाई भनौं कि अँध्यारो बच्चाहरूलाई अन्य बच्चाहरूको तुलनामा १५ गुणा बढी सूर्यको प्रकाशको आवश्यकता पर्दछ।
शरीरको तौल – शरीरको बोसो बढी भएका बालबालिकामा भिटामिन डीको कमी हुने सम्भावना बढी हुन्छ । शरीरमा बोसो बढी भएमा शरीरले भिटामिन डी सक्रिय गर्न सक्दैन ।
बोसो अवशोषणको समस्या– भिटामिन डी बोसोमा घुलनशील हुन्छ। यस्तो अवस्थामा बोसो अवशोषणको समस्याबाट पीडित बालबालिकामा भिटामिन डीको कमीको जोखिम निकै बढ्छ ।
चिकित्सा अवस्था– क्रोहन रोग र सिस्टिकल फाइब्रोसिस जस्ता रोगहरू पनि भिटामिन डीको कमीको मुख्य कारण हुन्।
केही औषधिहरू – एन्टीकन्भल्सेन्ट्स जस्ता औषधिहरू लिने बच्चाहरूलाई भिटामिन डीको कमीको जोखिम हुन्छ।
बालबालिकामा भिटामिन डीको कमीको प्रभाव
सामान्यतया, हामी भिटामिन डीको कमीको लक्षणहरू गम्भीर कमी हुँदा मात्र देख्छौं, जसका कारण हामी यसको कमीलाई बेवास्ता गर्छौं । थप रूपमा, भिटामिन डीको कमीका लक्षणहरू आमाबाबु वा अरूलाई बुझ्न गाह्रो हुन्छ । तपाईलाई भनौं कि २ वर्ष सम्मका बालबालिकामा भिटामिन डीको कमी हुने सम्भावना धेरै हुन्छ । साथै, आमाको दूधमा मात्र आश्रित बालबालिकामा भिटामिन डी पूरक नदिइएमा त्यसको कमी हुन सक्छ।
बालबालिकामा भिटामिन डीको कमीले दौरा, कमजोर वृद्धि, चिडचिडापन, ढिलो विकास, कमजोर मांसपेशी र श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोगहरू निम्त्याउन सक्छ। त्यसैले किशोरावस्थामा घुँडा, ढाड, तिघ्रा र खुट्टाको जोर्नी दुख्ने लक्षण देखिन्छ। यी लक्षणहरू सिँढी चढ्दा, दौडँदा वा सिट (स्क्वाट) स्थितिबाट उभिँदा देख्न र महसुस गर्न सकिन्छ। यस प्रकारको दुखाइ सामान्यतया धेरै गम्भीर छैन। यस बाहेक अनुहार चर्को हुने, हात खुट्टा दुख्ने जस्ता लक्षण पनि किशोरावस्थामा देखिन्छन् । यदि भिटामिन डीको कमी भएमा समयमै उपचार गरिएन भने हड्डी कमजोर हुने, क्र्याम्प हुने, भाँचिएको र मुटुसम्बन्धी रोगको जोखिम बढ्छ । (भारतीय समाचार एजेन्सी जागरण डटकमको आधारमा तयार पारिएको )
