काठमाडौं, १७ असोज । बिहान उठेपछि सबैले मुख सफा गर्छन् । टूथपेस्टले दाँत माझ्ने, जिब्रोले जिब्रो सफा गर्ने, गिजाको मालिस गर्ने, मनतातो पानीले कुल्ला गर्ने यी दिनचर्या हुन् । यद्यपि, सबै मानिसहरूले आफ्नो मुख राम्ररी सफा गर्न सक्षम छैनन्।ब्रस गर्नुअघि जिब्रो सफा गर्नुपर्छ। यसको कारण जिब्रो शरीरको त्यो स्थान हो जहाँ विषाक्त पदार्थ जम्मा हुन्छ ।
आयुर्वेद प्रशिक्षक सलिला सुकुमारनका अनुसार जब व्यक्ति गहिरो निद्रामा हुन्छ, शरीरको पाचन प्रणाली सक्रिय रहन्छ। यस प्रक्रियामा शरीरबाट विषाक्त पदार्थ बाहिर निस्कन्छ र मुखमा जम्मा हुन थाल्छ । रातिको समयमा अर्थात् ७–८ घण्टामा जिब्रोमा ब्याक्टेरिया, फंगस, बचेको खाना, विषाक्त पदार्थ र मृत कोशिकाहरू जम्मा हुन्छन्।
जिब्रोले स्वास्थ्य राम्रो वा नराम्रो संकेत गर्छ। चीनमा जिब्रोको अगाडिको भागले मुटु र सानो आन्द्राको बारेमा बताउने विश्वास छ। यसको पछाडिको भागलाई श्वासप्रश्वास, प्रतिरक्षा प्रणाली, ठूलो आन्द्राको लागि चिनिन्छ, जबकि जिब्रोको दुबै छेउलाई कलेजो र पित्त थैलीका लागि चिनिन्छ, जिब्रोको बीचको भागलाई पेट र प्यानक्रियाजका लागि चिनिन्छ भने हर्मोन र ग्रंथिहरु को लागी पछाडिको भागलाई चिनिन्छ । धेरै पटक डाक्टरहरूले जिब्रो हेरेर बिरामीको रोग के हो भनेर बताउन सक्छन्।
बिहान जिब्रो सफा नगर्दा यी विषाक्त पदार्थ फेरि पेटमा पस्नेछन् । यसले पाचन गडबडी, सास फेर्न गाह्रो हुने र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कमजोर बनाउन सक्छ।
जिब्रो सफा गर्नाले यसमा जम्मा भएका ब्याक्टेरिया र अन्य विषाक्त पदार्थहरू हट्छ। यसपछि टूथपेस्टले दाँत सफा गर्नुपर्छ । धेरैजसो मानिस बिहान उठेर जिब्रो सफा नगरी पानी वा चिया पिउने गर्छन् । यस्तो अवस्थामा जिब्रोमा जमेको फोहोर मुखमा जान्छ । त्यसैले ब्रस गर्नुअघि जिब्रो सफा गर्नु राम्रो हुन्छ ।
नरिवल तेलसंग मुख धुनुहोस्
जिब्रो र दाँत सफा गरेपछि नरिवलको तेलले माउथवाश गर्नुपर्छ । नरिवलको तेल मुखको सबै भागहरूमा पुग्नुपर्दछ। एक चम्चा नरिवलको तेललाई १५ देखि २० मिनेटसम्म मुखमा राख्न सकिन्छ । यो पनि मादक हुन सक्छ। करिब आधा घण्टापछि मात्रै एक गिलास पानी पिउन सकिन्छ ।
बजारमा क्लोरहेक्साइडिन पाइने धेरै किसिमका माउथवाश पाइन्छ । नरिवल तेल यसको उत्तम विकल्प हो। ‘तेल पुलिङ’ अर्थात् तेलले मुख सफा गर्दा र्यालमा हुने हानिकारक ब्याक्टेरिया कम हुन्छ र मुखको स्वच्छता कायम राख्छ। नरिवलको तेलले माउथवाशले सासको दुर्गन्ध रोक्छ। दाँतमा जमेको प्लाक पनि कम हुन्छ ।
धेरै मानिसहरू बिहान र राती सुत्नुअघि दाँत माझ्छन्। तर राती माझ्नु ठीक होइन । मानिसले दिनभरि केही न केही खाने वा पिइरहने भएकाले यसले मुखभित्रको गतिविधिलाई कायम राख्छ। पर्याप्त मात्रामा र्याल बाहिर निस्कन्छ। त्यसैले, जिब्रोमा विषाक्त पदार्थ वा हानिकारक ब्याक्टेरिया वा फंगस जम्मा हुँदैन।
सुत्नुअघि जिब्रो चलाउनुु भयो भने केही समयअघि खाएको खाना घाँटीमा अड्किन सक्छ । यसले पाचन प्रक्रियामा गडबडी हुन सक्छ।
दाँत नफटेका बालबालिकाको जिब्रो कसरी सफा राख्ने ?
मानिसहरू प्रायः साना बच्चाहरूको मौखिक स्वच्छताप्रति लापरवाह हुन्छन्। दाँत नभएका बच्चाहरूको मुख सफा गर्नु पनि महत्त्वपूर्ण छ।
यी बच्चाहरूले कम र्याल उत्पादन गर्छन्। तपाईंले दूध खुवाउने बालबालिका (एक वर्षभन्दा कम उमेरका) को जिब्रोमा सेतो तह देख्नु भएको होला। यस्ता बालबालिकाले ठोस खानेकुरा नखाने भएकाले जिब्रोमा दूधको तह जम्मा हुन्छ, सफा नगर्दा यहाँ पनि ब्याक्टेरिया बढ्न सक्छ । बालबालिकाको जिब्रो सफा गर्न मनतातो पानी लिनुहोस्, सफा सुती कपडा भिजाउनुहोस् र जिब्रोलाई बिस्तारै सफा गर्नुहोस्।
