काठमाडौं, ७ असोज । माइग्रेन एक प्रकारको टाउको दुखाइ हो र मस्तिष्कमा स्नायु प्रणालीको विकारले गर्दा हुन्छ । वास्तवमा, माइग्रेन टाउकोमा बारम्बार हुने दुखाइ हो जसले विशेष गरी टाउकोको आधा भागलाई असर गर्छ । माइग्रेनले वाकवाकी, बान्ता र प्रकाश र ध्वनिप्रति संवेदनशीलता बढाउँछ । यसको आक्रमणको अवधि केही घण्टादेखि धेरै दिनसम्म हुन सक्छ । माइग्रेनको सही कारण थाहा नभए पनि यो अवस्था आनुवंशिक मानिन्छ।
माइग्रेन मुख्यतया दुई प्रकारका हुन्छन्। क्लासिक माइग्रेनमा धेरै लक्षणहरू छन् जसले तपाईंलाई माइग्रेनको आक्रमण हुन लागेको संकेत गर्दछ, जस्तै टाउको दुख्नु अघि धमिलो दृष्टि, काँधमा कडापन र जलन हुने केही लक्षणहरू पनि देखिन्छन्। क्लासिक माइग्रेनमा रक्त वाहिकाहरु कम गर्न थाल्छ। यस्तो अवस्थामा तुरुन्तै डाक्टरसँग सम्पर्क गर्नु राम्रो हुन्छ । गैर–क्लासिक माइग्रेनमा, समय समयमा गम्भीर टाउको दुखाइ हुन्छ, तर अन्य लक्षणहरू देखिँदैनन्। यस्तो अवस्थामा टाउको दुख्ने वित्तिकै पेनकिलर औषधि सेवन गर्दा आराम मिल्छ ।
माइग्रेनको लागि घरेलु उपचार
सामान्यतया माइग्रेनको समस्याबाट छुटकारा पाउन पहिले घरेलु उपाय अपनाइन्छ । यहाँ हामी पतञ्जलीका विज्ञहरूले अनुमोदित केही घरेलु उपचारका बारेमा कुरा गर्नेछौं, जसले माइग्रेनलाई सामान्य अवस्थामा फर्काउन मद्दत गर्नेछ।
आइस प्याक
माइग्रेनका कारण सुन्निएको मांसपेशीलाई आराम दिन आइस प्याक निकै फाइदाजनक हुन्छ । सफा तौलियामा बरफका केही टुक्राहरू राख्नुहोस् र टाउको, निधार र घाँटीको पछाडि १०–१५ मिनेटसम्म लगाउनुहोस्। बरफमा पुदिनाको तेलको केही थोपा हाल्दा छिटो नतिजा आउँछ । आवश्यक परेको बेला प्रयोग गर्नुहोस्।
पुदिना
पुदीनामा सुन्निजे कम गर्ने गुण हुन्छ। साथै, यसले दिमागलाई शान्त र स्थिर बनाउन मद्दत गर्दछ। तपाईं पुदिनाको चिया पिउन सक्नुहुन्छ वा आधा गिलास पानीमा एक चम्चा मह मिसाएर पुदिनाको तेलको केही थोपा मिसाउन सक्नुहुन्छ। पुदिनाको तेलले टाउको र निधारमा २०–२५ मिनेट मालिस गर्दा पनि फाइदा हुन्छ ।
एप्पल साइडर भिनेगर
एप्पल साइडर भिनेगरले माइग्रेनबाट राहत दिन्छ। एक गिलास पानीमा एक चम्चा स्याउको सिरका र एक चम्चा मह मिसाएर पिउनुहोस् । करिब ३० दिनसम्म लगातार पिउनाले आराम मिल्छ । जब तपाईलाई माइग्रेन छ वा यो हुन लागेको छ जस्तो लाग्छ, २–३ चम्मच खानुहोस्। यसले शरीर सफा गर्ने, चिनी र रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने, तौल घटाउनका साथै हड्डी र जोर्नीको दुखाइबाट पनि राहत दिन्छ। यदि तपाईंसँग स्याउको सिरका छैन भने, तपाईं स्याउ पनि खान सक्नुहुन्छ। हरियो स्याउको सुगन्ध पनि फाइदाजनक हुन्छ।
ल्याभेन्डर तेल
यो सामान्य टाउको दुखाइ र माइग्रेन दुखाइ दुवैको लागि घरेलु उपचार हो। यसको सुगन्ध माइग्रेनका लागि निकै प्रभावकारी हुने मानिसहरुको विश्वास छ । तातो पानीमा केही थोपा ल्याभेन्डर आयल मिसाएर सुगन्धित गर्दा धेरै राहत मिल्छ।
तुलसीको तेल
तुलसीका प्राकृतिक गुणहरूबारे सबैलाई थाहा छ तर माइग्रेनको दुखाइमा पनि तुलसीको तेल निकै प्रभावकारी हुन्छ। तुलसीको तेलको प्रयोगले माइग्रेनको दुखाईबाट निकै राहत मिल्छ । तुलसीको तेलले मांसपेशीहरूलाई आराम दिन्छ जसले तनाव कम गर्छ र दुखाइबाट राहत दिन्छ।
दैनिक आहारमा परिवर्तन
टाउको दुखाइ र माइग्रेन दुखाइ कम गर्न, तपाईंले आफ्नो दैनिक आहारमा केही परिवर्तन गर्नुपर्छ। माइग्रेनबाट पीडित व्यक्तिले साधारण बटरको सट्टा पिनट बटर अर्थात बदामबाट बनेको बटर प्रयोग गर्नुपर्छ । एभोकाडो, केरा र सिट्रस फलफूल आदिको प्रयोग गर्नु पनि फाइदाजनक हुन्छ ।
हेड मसाज
टाउकोको मसाज तनाव कम गर्न निकै प्रभावकारी उपाय मानिन्छ ।माइग्रेनको दुखाई कम गर्न टाउकोको पछाडिको भागमा मालिस गर्दा माइग्रेनको दुखाईबाट राहत मिल्छ ।साथै हात खुट्टाको मसाज पनि गर्नुपर्छ । यसले शरीरमा रक्तसञ्चार बढाउँछ ।
अदुवा माइग्रेन
अदुवाले माइग्रेनको समयमा वाकवाकी वा बान्ता जस्ता लक्षणहरू कम गर्न मद्दत गर्छ। यसका साथै यसले सुन्निने र दुखाइ पनि कम गर्छ, अदुवाको बोक्रा काटेर त्यसलाई टुक्रा पारेर पानीमा उमालेर चिसो पारेर यस पानीमा मह र कागतीको केही थोपा मिसाएर पिउनुले निकै फाइदा हुन्छ ।
कफी
कफी पिएर माइग्रेनको गम्भीर दुखाइबाट तुरुन्तै राहत पाउने धेरै व्यक्तिहरू छन्।कफीमा पाइने क्याफिनले माइग्रेनमा हुने एडेनोसिनको प्रभावलाई कम गर्छ।यद्यपि, अत्यधिक क्याफिनयुक्त पदार्थ हाम्रो स्वास्थ्यका लागि राम्रो होइन, तर एक कप कफीले तपाईंको लागि फाइदाजनक हुन्छ। स्वास्थ्यलाई फाइदा गर्छ।
आयुर्वेदका अनुसार खानपान र जीवनशैलीका कारण वात, पित्त र कफ दोषमा हुने परिवर्तनले विभिन्न प्रकारका लक्षणसहितको रोग निम्त्याउँछ । वातका कारण टाउको दुख्ने समस्या हुँदा न्यूरोलोजीसँग सम्बन्धित समस्या बढ्छ । कडा दुखाइको अवस्थामा, लामो समय पछि आराम आउँछ । मस्तिष्कमा मात्र नभई घाँटी र कानमा पनि न्यूरोलोजिकल समस्या हुने भएकाले मस्तिष्कको एमआरआई वा सीटी स्क्यान गराएमा यसको वास्तविक कारण थाहा पाउन सकिन्छ।
