काठमाडौं, १० जेठ । लगातार बदलिँदो जीवनशैलीका कारण मानिसहरु आजकल धेरै समस्याको सिकार भइरहेका छन् । कामको बोझ र जीवनशैली परिवर्तनले हाम्रो मानसिक स्वास्थ्यमा असर गरिरहेको छ । यही कारणले गर्दा आजभोलि मानिसहरु अनेक प्रकारका मानसिक समस्याको चपेटामा परिरहेका छन् । तनाव र डिप्रेसन आजकल एक धेरै गम्भीर समस्या भएको छ । तपाईको वरपर धेरै मानिसहरु विभिन्न मानसिक समस्याबाट ग्रसित हुनेछन्। यी मानसिक विकारहरू मध्ये एक, सिजोफ्रेनिया पनि एक धेरै गम्भीर रोग हो।
सिजोफ्रेनिया सामान्यतया बाल्यकाल वा किशोरावस्थामा हुन्छ । यस रोगबाट पीडित व्यक्तिले अक्सर भ्रमका साथ डरलाग्दो छायाँ देख्छन्। यो गम्भिर रोगको झलक धेरै बलिउड फिल्महरुमा पनि देखा परेको छ । चलचित्र अभिनेत्री विपाशा बसुको फिल्म मधोष र अभिनेत्री कोंकणा सेनको फिल्म १५ पार्क एभिन्यू सिजोफ्रेनिया जस्ता गम्भीर मानसिक रोगमा आधारित छ । यस गम्भीर रोगबारे जनचेतना फैलाउने उद्देश्यले हरेक वर्ष मे २४ मा विश्व सिजोफ्रेनिया दिवस मनाइन्छ । यस अवसरमा यो रोगसँग सम्बन्धित सबै महत्त्वपूर्ण कुराहरू जानौं–
सिजोफ्रेनिया भनेको के हो?
सिजोफ्रेनिया एक प्रकारको मानसिक विकार हो, जसमा पीडितले आफ्नो कल्पनालाई वास्तविकताको रूपमा स्वीकार गर्दछ । उहाँ प्रायः भ्रमको अवस्थामा हुनुहुन्छ र आफ्नो दिमागमा कल्पनाको संसारलाई वास्तविकताको रूपमा लिनुहुन्छ। विज्ञानको भाषामा हाम्रो मस्तिष्कमा डोपामिन नामक न्यूरोट्रान्समिटर हुन्छ, जसले दिमाग र शरीरको बीचमा समन्वय गर्छ । कुनै कारणले डोपामाइनको मात्रा बढेमा त्यसलाई सिजोफ्रेनिया भनिन्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)का अनुसार विश्वभर २ करोडभन्दा बढी मानिस यो गम्भीर रोगबाट पीडित छन्।
सिजोफ्रेनियाको लक्षण
अलमल हुनु
अनौठो चीजहरू महसुस गर्नुहोस्
एक्लै बस्न रुचाउँछन्
विभिन्न आवाजहरू सुन्नुहोस्
जीवनको बारेमा निराशावादी महसुस गर्नुहोस्
धेरै चीजहरू, व्यक्ति वा आंकडाहरू हेर्दै
भीडभाड वा सार्वजनिक स्थानहरूमा समारोह हानि
शारीरिक गतिविधि र सुस्ती कम भयो
बारम्बार मूड स्विंग र अवसादको संकेत
वास्तविकतासँग कुनै सम्बन्ध नभएका कुराहरू बोल्दै
सिजोफ्रेनिया को कारण
धेरै अध्ययनहरूमा यो फेला परेको छ कि वातावरणीय कारकहरू र केही न्यूरोलोजिकल अवस्थाहरू बाहेक, सिजोफ्रेनिया वंशाणुगत कारणले पनि हुन सक्छ। सिजोफ्रेनियाका अन्य कारणहरू निम्न हुन्
क्यारियर
जीवनशैली परिवर्तन
टुटेको संयुक्त परिवार
पैसा कमाउने दौड
घरायसी जिम्मेवारीहरु
मानिसहरूलाई असर गर्ने प्रमुख मानसिक रोगहरूमध्ये स्किजोफ्रेनिया एक हो। विश्वमा मानसिक स्वास्थ्य सेवाको कमीका कारण मानिसहरूमा यो रोग फैलिरहेको छ। सिजोफ्रेनिया एक धेरै गम्भीर मानसिक रोग हो। यसको लक्षणहरू व्यक्तिको सोच्ने क्षमता, उसको भावना र व्यवहारमा प्रतिबिम्बित हुन्छन्। सिजोफ्रेनियाका लक्षणहरू व्यक्तिपिच्छे फरक–फरक हुन्छन्। यी लक्षणहरू समयसँगै परिवर्तन हुन पनि सक्ने विज्ञहरु बताउँछन् ।
सिजोफ्रेनियाको रोकथाम
सिजोफ्रेनियाको उपचार सिजोफ्रेनियाको रोकथामका लागि व्यावसायिक निदान र उपचार आवश्यक रहेको छ । सिजोफ्रेनिया भएका व्यक्तिहरू प्रायः सामाजिक रूपमा एक्लो हुन्छन् र पागलको रूपमा कलंकित हुन्छन्, यसले यी व्यक्तिहरूलाई बुझ्न र स्वीकार गर्न चुनौतीपूर्ण बनाउँछ। जब परिवार र समाजले सिजोफ्रेनिया भएका व्यक्तिहरूप्रति दया र करुणा देखाउँदछ, यसले एक सहयोगी वातावरण सिर्जना गर्दछ जसले सकारात्मक रूपमा उनीहरूको कल्याणमा सुधार गर्ने चिकित्सक बताउँछन् ।
