शम्भू माली
कपिलबस्तु माघ ३।
प्राचीन तिलौराकोट दरवार क्षेत्र नजिकको रामघाट नाकाबाट जथाभावी नदीजन्य वस्तुको निकासी गर्दा बुद्ध स्थल भ्रमणमा आउने स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकहरु सास्ती भोग्न बाध्य छन् । दरवारसंगै नदीजन्य वस्तुको संकलन केन्द्र स्थापना र नदीबाट बालुवाहरुको निकासीका कारण यस क्षेत्रमा उड्दै गएको धुलो र विग्रदै गएको सडकले पर्यटकहरुलाई निकै समस्या उत्पन्न भएको स्थानीयले बताएका छन् । यस्ता गतिविधीले यहांको पुरातात्विक क्षेत्र संकटमा पर्न थालेको छ ।
नदीबाट बालुवा निकाल्ने, खरिद गरेर लैजाने ट्याक्टर र ट्प्पिरका कारण यस क्षेत्रको पर्यटकीय सडक पनि पुरै भत्किएको छ । सो क्षेत्रमा प्रदुषणले आफुहरु आउदाँ समस्या भएको भारत हिमाञ्चलको चहुन्त्राबाट आएका बौद्धमार्गी सोनम दोर्जेले गुनासो गरे ।
तिलौराकोट दरवार क्षेत्रको सांधमा स्थापना गरिएको ३ वटा बालुवा संकलन केन्द्रले यहां आउने पयर्टकहरुलाई सास्ती भोग्न बाध्य पारेको छ । पुरातात्विक क्षेत्रमा यसरी जथाभावी कारोवार संचालन गर्ने, पुरातात्विक क्षेत्रलाई संकटमा पार्ने र पुरातात्विक क्षेत्रलाई संकटमा पार्ने काम भैरहदा स्थानीय बौद्धमार्गीहरु चिन्तित बनेका छन् ।
यस्ता गलत ढंगको कारोवार र क्रियाकलापलाई रोक्न स्थानीय प्रशासनले सक्रियता देखाउनु पर्ने स्थानीयको माग छ ।
यसरी जथाभावी भएको प्रदुषण नियन्त्रण सम्वन्धी स्पष्ट ऐन नहुंदा सो सम्वन्धमा आवश्यक कारवाहीको प्रक्रिया अघि बढाउन नसकिएको लुम्विनी विकास कोषले जनाएको छ । उता घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयका प्रमुख मनोज सैनीले पुरातात्कि क्षेत्र वरपर त्यस प्रकारको कारोवार संचालन गर्न नपाईने र यस्ता गतिविधि नगर्न रेडियो मार्फत सार्वजनिक सुचना प्रसारण गरिएको छ ।
पुरातात्विक क्षेत्रको आवागमन प्रभावित हुने गरि सञ्चालन गरिएका संकलन केन्द्रकोको कार्य प्रति स्थानीय प्रशासनका गम्भीर ध्यानआकर्षण भएको र यस्ता कारोवारको अनुमती रद्द गरिने प्रजिअ विष्णु प्रसाद ढकालले बताए ।
दरवार क्षेत्र राजा शुद्धोदनको राजप्रासाद तथा भगवान गौतम बुद्धले २९ वर्षको युवा अवस्था बिताएको स्थल हो । दरवार क्षेत्र देखि ३ सय मिटर उत्तर बाणगंगा (भागिरथी) नदीको किनारमा एक विशाल र अर्को सानो गरि दुई स्तुप रहेका छन् । ५२ फीट परिधी र ७ फिट उचाई रहेको ठूलो स्तुप शुद्धोदनको र सानो स्तुप मायादेवीको समाधी स्थल रहेको छ । बालुवाहरुको निकासीका कारण यस क्षेत्रमा उड्दै गएको धुलो र विग्रदै गएको सडकले पर्यटकहरुलाई निकै समस्या उत्पन्न भएको स्थानीयले बताएका छन् । यस्ता गतिविधीले यहांको पुरातात्विक क्षेत्र संकटमा पर्न थालेको छ ।
नदीबाट बालुवा निकाल्ने, खरिद गरेर लैजाने ट्याक्टर र ट्प्पिरका कारण यस क्षेत्रको पर्यटकीय सडक पनि पुरै भत्किएको छ । सो क्षेत्रमा प्रदुषणले आफुहरु आउदाँ समस्या भएको भारत हिमाञ्चलको चहुन्त्राबाट आएका बौद्धमार्गी सोनम दोर्जेले गुनासो गरे ।
तिलौराकोट दरवार क्षेत्रको सांधमा स्थापना गरिएको ३ वटा बालुवा संकलन केन्द्रले यहां आउने पयर्टकहरुलाई सास्ती भोग्न बाध्य पारेको छ । पुरातात्विक क्षेत्रमा यसरी जथाभावी कारोवार संचालन गर्ने, पुरातात्विक क्षेत्रलाई संकटमा पार्ने र पुरातात्विक क्षेत्रलाई संकटमा पार्ने काम भैरहदा स्थानीय बौद्धमार्गीहरु चिन्तित बनेका छन् ।
यस्ता गलत ढंगको कारोवार र क्रियाकलापलाई रोक्न स्थानीय प्रशासनले सक्रियता देखाउनु पर्ने स्थानीयको माग छ ।
यसरी जथाभावी भएको प्रदुषण नियन्त्रण सम्वन्धी स्पष्ट ऐन नहुंदा सो सम्वन्धमा आवश्यक कारवाहीको प्रक्रिया अघि बढाउन नसकिएको लुम्विनी विकास कोषले जनाएको छ । उता घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयका प्रमुख मनोज सैनीले पुरातात्कि क्षेत्र वरपर त्यस प्रकारको कारोवार संचालन गर्न नपाईने र यस्ता गतिविधि नगर्न रेडियो मार्फत सार्वजनिक सुचना प्रसारण गरिएको छ ।
पुरातात्विक क्षेत्रको आवागमन प्रभावित हुने गरि सञ्चालन गरिएका संकलन केन्द्रकोको कार्य प्रति स्थानीय प्रशासनका गम्भीर ध्यानआकर्षण भएको र यस्ता कारोवारको अनुमती रद्द गरिने प्रजिअ विष्णु प्रसाद ढकालले बताए ।
दरवार क्षेत्र राजा शुद्धोदनको राजप्रासाद तथा भगवान गौतम बुद्धले २९ वर्षको युवा अवस्था बिताएको स्थल हो । दरवार क्षेत्र देखि ३ सय मिटर उत्तर बाणगंगा (भागिरथी) नदीको किनारमा एक विशाल र अर्को सानो गरि दुई स्तुप रहेका छन् । ५२ फीट परिधी र ७ फिट उचाई रहेको ठूलो स्तुप शुद्धोदनको र सानो स्तुप मायादेवीको समाधी स्थल रहेको छ ।
