एजेन्सी । निद्रा र सपनाको सीधा सम्बन्ध हुन्छ । राम्रो निद्राले हाम्रो भाषामा पनि सुधार गर्छ। योर्क विश्वविद्यालयमा गरिएको अनुसन्धानले देखाउँछ कि दुई रातको निद्राले हाम्रो भाषामा नयाँ शब्द थप्छ। यो प्रक्रिया सधैंभरि चलिरहन्छ। हाम्रो भाषा निद्राको समयमा अपडेट हुन्छ। यसरी कतै सुनेका शब्दहरू हाम्रो भाषाको हिस्सा बन्छन्। यसको कारण हो अवचेतन मनको ध्वनिसँगको लगाव।
निद्रामा दिमागले आवाज र शब्दहरूसँग खेल्छ । यो प्रक्रिया १० वर्षको उमेरसम्म धेरै छिटो जान्छ। त्यसैले बच्चाहरूलाई पूर्ण रूपमा सुत्न दिनुहोस् भनिन्छ । बच्चाहरूको लामो निद्रामा भाषा सिक्ने प्रक्रिया जारी रहन्छ ।
निद्रा, भाषा र चेतना प्रयोगशालामा मनोविज्ञानका प्रोफेसर ग्यारेथ गास्केल भन्छन् –निद्रामा धेरै आवाजहरू चल्छ। त्यसैले हाम्रा सपनाहरू पनि धेरै भाषाहरूमा आउँछन्। धेरै पटक सपनामा हामी यस्तो भाषा बोल्छौं जुन हामी अझै पनि सिक्दै छौं। एउटा हिन्दी भाषी व्यक्ति जसलाई टुटेको अङ्ग्रेजी थाहा हुन्छ, सपनामा अंग्रेजीमा कुरा गरिरहेको हुन्छ। सपनामा उसको बोल्ने भाषाको स्तर उसको वास्तविक क्षमता भन्दा पनि राम्रो हुन्छ किनभने सपना देख्ने दिमागले त्यस्ता शब्दहरूको धेरै प्रयोग गर्दछ, जुन अवचेतनमा कतै हुन्छ।
यो पनि सम्भव छ कि हामीले नबोल्ने तर हाम्रो वरिपरि बोलिने भाषामा हामीले सपना देख्न सक्छौं। वास्तवमा, मस्तिष्कले ती आवाजहरू पहिचान गरेको छ। गास्केल भन्छन् לधेरै भाषा बोल्ने मानिसहरूले प्रायः बहुभाषी सपना देख्छन्। सपनामा, एक भाषाका शब्दहरू अर्को भाषाका समान ध्वनिका शब्दहरूसँग प्रयोग गरिन्छ ।
अध्ययनमा यो पनि पत्ता लागेको छ कि जो बोल्न वा सुन्न सक्दैनन्, उनीहरुको सपनामा कुनै भाषा हुँदैन । इशारामा बोल्छन् । गास्केल भन्छन्–बहुभाषिक सपनाका धेरै तह हुन्छन्। यसमा एकै साथ धेरै भाषाहरू छन्, र कहिलेकाहीँ त्यहाँ एक भाषा छ जुन मातृभाषा होइन। कहिलेकाहीँ भाषिक चिन्ताको सपना पनि आउँछ। यसमा, व्यक्ति कुनै न कुनै भाषामा संघर्ष गरिरहन्छ । आफ्नो सपनाको शब्दकोशमा नयाँ शब्दहरू फेला पार्छ । मनमा यस्ता धेरै शब्द आउँछन्, जसको अर्थ थाहा हुँदैन ।
गास्केल भन्छन्– जब हामी नयाँ शब्द सिक्छौं, त्यसलाई राम्रोसँग प्रयोग गर्नको लागि हाम्रो ज्ञानको साथ अपडेट गर्नुपर्छ। यसका लागि निद्रा चाहिन्छ। वास्तवमा, यो निद्राको समयमा मात्र मस्तिष्कले पहिले नै अवस्थित ज्ञानसँग नयाँ ज्ञान मिलाउन सक्षम हुन्छ।
अध्ययनमा, सुतिरहेका सहभागीहरूलाई वास्तविक भाषण र बकवास छद्म–भाषण प्रस्तुत गरिएको थियो। उनको मस्तिष्क ईईजी मार्फत स्क्यान गरिएको थियो। सुतिरहेका सहभागीहरूको दिमागले वास्तविक भाषण मात्र सुनिरहेको थियो। यो पनि भेटिएको छ कि जब हामी सपना देख्छौं, दिमागले सपना टुट्न सक्ने आवाज सुन्न छोड्छ।
