तनहुँ । सोमबहादुर पुलामी शिक्षक बन्न चाहन्थे । तर, उनी माैरी पालक किसान बने । उनलाई मौरीको गुलियो रस (मह)ले यसरी भुलाइ दियाे कि आफ्नाे लक्ष नै बिर्सिए । लक्ष बिर्सिए पनि उनलाई कुनै गुनासाे छैन । महले उनकाे जिन्दगी मह जस्तै गुलियो पारिदिएकाे छ । सोमबहादुर आफू मात्रै हाेइ मौरी पाल्न चाहना राख्ने किसानलाई पनि सघाइरहेका छन् । मौरीको घार र मह बेच्दै आएका उनी आफ्नाे आम्दानीबाट समेत सन्तुष्ट छन् । उनी भन्छन्, ‘मौरीपालनले मौरी जस्तै कर्मशिल बन्न प्रेरित गरेकाे छ ।’
शुक्लागण्डकी नगरपालिका–२ एक्लेखेतका ३५ बर्षीय पुलामीलाई गुलियो मह भएको मौरीको चाका खुब मन पर्ने । छरछिमेकमा मह काट्दा उनी चाका चाख्न पाउने पछि लाग्थे । छिमेकीले कहिले दिन्थे, कहिलेकाहीँ दिदैन थिए । छोराले मह असाध्यै रुचाउने भएपछि बुबा मनबहादुरले २०५८ सालमा घरमा एउटा मौरीको घार ल्याइदिए । त्यसपछि उनमा मौरीको महमा अझै चाख बढ्यो । कक्षा आठमा बढ्ने उनको ध्यान पढाइसँगै मौरीमा हुन्थ्यो । ‘त्यही एउटा मौरीको घारमा खेल्दाखेल्दै तीन वटा घार बनाए । के मिलेन सबै मासियो । फेरि अर्को घार ल्यायौँ । ज्ञान थिएन उतिखेर । आफैँले मौरीसँग खेल्दाखेल्दै सिकियो । त्यसपछि एउटाबाट दुई घार भयो । दुईबाट चार हुँदै अहिले सय घार छन्,’ पुलामीले भने ।
२०६५ सालसम्म आइपुग्दा उनीसँग ३० वटा मौरीको घार भए । त्यतिबेलासम्म उनी मौरीको मह मात्र काट्थे र धेरथोर आम्दानी लिन सफल थिए । गुलियो मौरीको महले गुलियो आम्दानी दिन थालेपछि उनले शिक्षक बन्ने सपनालाई थाती राख्दै थिए । बनाइसकेको शिक्षण अध्यापन अनुमति पत्रलाई सिरानीमा थन्क्याए । ‘मसँग ३० घार मौरी भएको थियो । २०६५ सालमा मौरीसहितको घार माग्नु भो एक जना सरले । उहाँलाई केही घार दिए । हातमा राम्रै पैसा पर्यो । किसानको हातमा पैसा परेपछि हौसला थपिने रहेछ ! मौरी पालनमा झन् चाख बढ्यो । अब निरन्तरता दिनुपर्छ भनेर झनै बेस्सरी लागे । महसँगै मौरीसहितको घार बेच्न थाले,’ उनले सुनाए ।
पुलामीको मौरी पालन उद्योगमा एक सय घार मौरी छन् अहिले । पुलामी मौरी पालन तथा घार उद्योग सञ्चालन गरेका छन् उनले श्रीमती शितलको नाममा । उनले पछिल्ला बर्षहरूमा मह कमै काढ्छन् । मौरीसहितको घार बढी बिक्री हुने उनको भनाइ छ । मौरीपालनमा आकर्षण बढी भएकाले मौरीको चाकासहित घार बिक्री बढेको उनले बताए ।
स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधि निर्वाचित भएर आएपछि मौरीसहितको घारको माग बढेको पुलामी बताउँछन् । ‘सरकारी बजेटमा किसानलाई घार बाँड्नलाई धेरै माग आउने गर्छ,’ उनी अगाडी थप्दै भन्छन्, ‘कहिलेकाही घार बिकेन भने पनि सिजनको बेला मह काढेर बिक्री गर्छु । महको पनि घारको जस्तै बजार राम्रै छ । आम्दानी राम्रै हुन्छ ।’ बर्षमा १५० भन्दा बढी गोला सहितको घार बिक्री गर्दै आइरहेको उनले जानकारी दिए । उनका अनुसार सानो घारको चाकासहित सात हजार पाँच सय रुपैयाँ मुल्यमा बिक्री हुन्छ । ठुलो घारको नौ हजार पाँच सय रुपैयाँमा बिक्री हुन्छ । मह र घार बिक्रीबाट १५ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी हुने पुलामीले जानकारी दिए ।
पुलामीले तयार पारेको मौरीसहितको घार तनहुँसँगै कास्की, पर्वत, लमजुङ, मनाङका गाउँगाउँमा छ । जहाँजहाँ उनको मौरीको घार देखिन्छ उनलाई खुशी र सन्तुष्टि मिल्छ रे । तर, कहिलेकाँही मौरीसम्बन्धी ज्ञान नभएकाले लगेर निराश बनाइदिने उनी बताउँछन् । ‘कसैले रहरले लान्छन् । कोहीले व्यवसायिक बन्नलाई घार लैजान्छन् । मौरी पाल्न तालिम लिनुपर्छ । तालिम नभएकाले लैजँदा अपजस बढी पाइन्छ ।’ उनले भने ।
मौरीको घारको माग बढेपछि उनले एक्लेखेतमा २०७१ सालदेखि फर्निचर उद्योग सञ्चालनमा ल्याएका छन् । ‘ठुलोबाले बनाइदिनुहुन्थो सुरुमा घारहरू । त्यसपछि म सिक्दै गए । बाहिरबाट ल्याउँदा महंगो पर्ने भएकाले घार बनाउन थाले । र पछि फर्निचर उद्योग चलाउने सोच आयो । मौरीको घार निर्माणसहित काठसँग सम्बन्धित सबै काम उद्योगमा हुन्छ । गाउँतिरबाट काठको काम धेरै आउने भएकाले फर्निचरबाट कमाई राम्रै छ ।’ उनले भने । फर्निचरमा चार जनाले रोजगारी पनि पाएका छन् ।
मौरी पालन अरु पेशाको तुलनामा निकै सहज रहेको उनको २० बर्षे अनुभवले बताउँछ । ‘अरु पेशामा जस्तो मौरीपालनमा घामपानी भन्न नपाईने हुँदैन् । दिनको एक घण्टा मात्र समय दिए पुग्छ । आक्रमण गर्ने जिवजन्तुबाट जोगाउन सक्यौँ र झरी परेको बेला अहाराको व्यवस्थापन गर्न सकियो भने राम्रै गर्न सकिन्छ,’ पुलामी आफ्नो अनुभव सुनाउँछन् । तालिम र आधारभुत ज्ञानविना हचुवाको भरमा मौरीपालनमा नलाग्न उनको सुझाव छ ।
