काठमाडौं,२३ फागुन । लागूऔषध दुर्व्यसनमा फसेका व्यक्तिहरूलाई समाजमा पुर्नस्थापना गराउन रानीबारीस्थित नेपाल प्रहरीको आसरा सुधार केन्द्र सक्रिय छ । उर्जाशील युवाहरू समेत दुर्व्यसनमा फसेको खण्डमा व्यक्ति, परिवार, समाज र देशलाई समेत नराम्रो असर गर्छ । त्यस्ता व्यक्तिहरूलाई उपचार र सुधारको माध्यमबाट समाजमा पुर्नस्थापना गराउन केन्द्र स्थापनाकाल देखिनै क्रियाशील रहँदै आएको छ ।
आसरा मुनाफा रहित संस्था हो । सामाजिक सेवाको भावले केन्द्रले काम गर्दछ । लागूऔषध प्रयोगकर्तामा मनोवल र आत्मबल बढाउने र लागू पदार्थप्रति वितृष्णा उत्पन्न गराउन पहल गर्दछ । सचेतना कार्यक्रमहरू संचालन गर्दछ । प्रयोगकर्ताहरूलाई उपचार गरी घर, परिवार र समाजमा पुनःस्थापना गर्ने गर्दछ । सीप मूलक कार्यमा सहभागी गराई स्वावलम्बी बन्न सिकाउँछ । लागूऔषध प्रयोगबाट हुने रोगहरूबारे सजग गराउने र अकाल मृत्युबाट बचाउने जस्ता उद्देश्य केन्द्रका रहेका छन् ।
उपचारका लागि केन्द्रमा आवासीय सुविधासहित निश्चित शुल्क र तोकिएको प्रकृया पूरा गरी भर्ना गरिने व्यवस्था छ । हाल एक पटकमा १२० जनासम्म भर्ना लिन सक्ने सिट क्षमता रहेको छ । उपचार अवधि न्यूनतम ४ महिनाको हुने गर्दछ । केन्द्रमा आर्थिक वर्ष २०७४र०७५ मा २८४ जना, आर्थिक वर्ष २०७५र०७६ मा २७० जना, आर्थिक वर्ष २०७६र०७७ मा २२३ जना, आर्थिक वर्ष २०७७र०७८ मा ३२५ जना, आर्थिक वर्ष २०७८र०७९ मा ३६४ जना, आर्थिक वर्ष २०७९र०८० मा ३३४ जना र चालु आर्थिक वर्षमा १९४ जना भर्ना भई उपचार गराएका थिए । तीमध्ये हाल ११० जना उपचाररत छन् । उपचार अवधि पूरा गरी घर फर्किएकामध्ये ५० प्रतिशत भन्दा बढिले पूरा सफलता पाएको अनुगमनको क्रममा एकिन भएको छ । केन्द्रको स्थापनाकालदेखि हालसम्म जम्मा ६ हजार ७२ जना भर्ना भई उपचार सेवा प्राप्त गरेका छन् ।
लागूऔषध प्रयोगकर्ताहरू आपराधिक क्रियाकलापमा संलग्न रहेको पाइन्छ । जसको कारण कतिपयको जीवन तहसनहस भएको छ । आर्थिक र सामाजिक अपराध बढ्ने गरेको छ । नेपाल प्रहरीका केन्द्रीय प्रहरी प्रवक्ता प्रहरी नायव महानिरीक्षक भिम प्रसाद ढकाल भन्नुहुन्छ, “लागूऔषध दुर्व्यसनबाट हुने अपराध नियन्त्रण तथा न्यूनीकरण गर्न केन्द्रले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आइरहेको छ । केन्द्रले संचालन गर्ने सचेतना र अभिमुखिकरण कार्यक्रमले निकै सहयोग पुर्याएको छ । केन्द्रको प्रभावकारितालाई मध्यनजर राखी केन्द्रलाई अझ सुविधा सम्पन्न, सेवामुखी, आत्मनिर्भर र समय सापेक्ष बनाउँदै समाजमा सशक्त पहिचान कायम गर्ने उद्देश्य रहेको छ । यसका लागि पूर्वाधार थप्दै लैजानुका साथै सेवालाई ७ वटै प्रदेशमा विस्तार गर्ने योजना रहेको छ ।”
आर्थिक वर्ष २०५४र०५५ देखि आर्थिक वर्ष २०७९र०८० सम्म २० वर्षदेखि मुनिका १ हजार ३४५ जना, २१ देखि ३० वर्ष सम्मका २ हजार ७९१ जना, ३१ देखि ४० वर्ष सम्मका १ हजार १७७ जना, ४१ वर्ष भन्दा माथिका ५६५ जना गरी कुल ५ हजार ८७८ जना भर्ना भई उपचार गरेका छन् । तथ्याङ्क विश्लेषण गर्दा २१ वर्षदेखि ३० वर्ष उमेर सम्मका सबै भन्दा बढि र ४१ वर्षदेखि माथि सबै भन्दा कम लागूऔषध प्रयोगकर्ताहरूले उपचार सेवा लिएका छन् । तीमध्ये शैक्षिक योग्यताको आधारमा साधारण लेखपढ १ हजार ६०४ जना, एसएलसी १ हजार ७३६ जना, प्रमाणपत्र तह १ हजार ८४० जना, स्नातक ५७६ जना, स्नाकोत्तर १०८ जना र एमबिबिएस १४ जना छन् । तथ्याङ्क विश्लेषण गर्दा शैक्षिक योग्यतामध्ये प्रमाणपत्र तह समूहका सबै भन्दा बढि र सबै भन्दा कम एमबिबिएस समूहका रहेको देखिन्छ ।
लागूऔषधको नशामा लागेका व्यक्तिहरूलाई पुनर्जीवन प्रदान गर्न केन्द्रमा मेडिकल युनिटको व्यवस्थाको साथै आवश्यकता अनुसार अभिभावकको परामर्शमा थप उपचार प्रकृया अवलम्वन गर्ने व्यवस्था छ । साथै योगाभ्यास, विभिन्न खेलकुद, शरीरिक व्यायम, व्यक्तिगत परामर्श, सामूहिक परामर्श, नैतिक शिक्षाका कक्षाहरू तथा प्रश्नोत्तर, लेखन कला, विविध भूमिका निर्वाहको बारेमा प्रयोगात्मक कक्षाहरू संचालन गरिन्छ । पारिवारिक र सामाजिक समन्वय समेत गरिन्छ । प्रहरी नायव महानिरीक्षक ढकाल भन्नुहुन्छ, “अपराध न्यूनीकरण र दुर्व्यसनीलाई समाजमा पुर्नस्थापना गर्ने उद्देश्यसहित केन्द्रले सामाजिक सेवाको रूपमा उदाहरणीय काम गरिरहेको छ । २१ देखि ३० वर्ष उमेर र प्रमाणपत्र तह अध्ययन गरेको संख्या तथ्याङ्कले सबै भन्दा बढि देखाएको समूहलाई लक्षित गरी काम गर्न केन्द्र सक्रिय छ ।”
हाल नेपाल प्रहरी श्रीमती संघको संचालन र सुपरिवेक्षणमा रानीबारीको साथै हालै स्थापना भएका सुनसरीको धरान र कैलालीको धनगढी शाखाबाट सेवा प्रदान हुँदै आएको छ ।
