सुतिरहेको बेला किन हुन्छ हृदयघात ?

काठमाडौं, १२ असोज । आजभोलि मानिसको जीवनशैलीमा तीव्र परिवर्तन भइरहेको छ । बढ्दो कामको बोझ र जीवनसँग सम्बन्धित अन्य समस्याका कारण मानिसहरु धेरै किसिमका रोगको सिकार भइरहेका छन् । हाम्रो बानी र जीवनशैलीले हाम्रो स्वास्थ्यलाई धेरै हदसम्म असर गर्छ । स्वस्थ आहार र शारीरिक क्रियाकलापले हामीलाई स्वस्थ बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । शरीरमा हुने हरेक अंगको आ–आफ्नै महत्व र कार्य हुन्छ । मुटु यी अत्यावश्यक अंगहरू मध्ये एक हो, जसको माध्यमबाट सम्पूर्ण शरीरमा रगत पुग्छ । यस्तो अवस्थामा स्वस्थ रहन मुटुको स्वास्थ्यको विशेष ख्याल गर्न जरुरी छ ।

प्रायः सही जानकारी र चेतनाको अभावले व्यक्तिलाई हृदय रोगको शिकार बनाउँछ । यसबारे जनचेतना फैलाउन हरेक वर्ष सेप्टेम्बर २९ मा विश्व मुटु दिवस मनाइन्छ । पछिल्लो समय मानिसहरुमा मुटु सम्बन्धी रोगहरु ह्वात्तै बढेको छ । कोरोना अवधिदेखि देशका विभिन्न भागमा हृदयाघात र कार्डियक अरेस्टका घटनाहरू सार्वजनिक भइरहेका छन् ।

युवाहरुमा मुटु रोग बढ्दै गएको छ
कुनै समय थियो जब मुटुसँग सम्बन्धित यस्ता रोगलाई उमेरसँग जोडिएको देखिन्थ्यो तर अहिलेको समयमा बालबालिका र युवाहरु पनि यसको सिकार हुन थालेका छन् । सामाजिक सञ्जालमा हरेक दिन यस्ता कैयौं भिडियोहरु देखा पर्छन्, जहाँ मानिसहरु नाच्दै, खेल्दा वा जिम गर्दा अचानक हृदयाघात वा कार्डियक अरेस्टको सिकार हुन्छन् । यस बाहेक कतिपय यस्ता घटना पनि देखिएका छन् जहाँ सुतेको व्यक्तिको हृदयघातका कारण मृत्यु हुन्छ ।

कारण जान्नको लागि दैनिक भाष्करले गुडगाउँको म्याक्स अस्पतालका कार्डियोलोजीका प्रमुख परामर्शदाता डा जगदीप यादवसँग कुराकानी गरेको छ ।

सुतिरहेको बेला किन हुन्छ हृदयघात ?
यसबारे कुरा गर्दै डा जगदीपले हृदयाघातको मुख्य कारण मुटुको मुख्य नसामध्ये शतप्रतिशत रोकावट हुनु वा त्यसमा कुनै गम्भीर अवरोध आउनु रहेको बताए । यस अवरोधमा दुई मुख्य घटकहरू छन्, जसमध्ये एक कोलेस्ट्रोल संचयको स्थिर घटक हो। एकै समयमा, यसको दोस्रो घटक अस्थायी हो, जुन रगत जम्ने हो। सामान्यतया, हृदयघातको यो दोस्रो अस्थायी घटक, रगत जम्ने, जुनसुकै बेला हुन सक्छ, जसका कारण व्यक्तिलाई जुनसुकै बेला हृदयघात हुन सक्छ।

हृदयघातको मुख्य कारकहरू
काम गर्ने वा सक्रिय हुँदा मात्रै मानिसलाई हृदयाघात हुन्छ भन्ने आवश्यक नरहेको चिकित्सक बताउँछन् । सुतेको समयमा पनि रगत जम्ने भएकाले मानिसलाई हृदयाघात हुन सक्छ । यसबाहेक अन्य कुनै पनि क्रियाकलाप गर्दा पनि हृदयघातको शिकार बन्न सक्छ । हृदयाघातका मुख्य कारणहरूबारे कुरा गर्ने हो भने यसका मुख्य कारणहरू यस प्रकार छन् ।
रक्तचाप वा कोलेस्ट्रोल बढ्यो
उच्च चिनी स्तर
शारीरिक गतिविधिको कमी
अधिक तौल हुनु
अक्सर तनावमा रहन्छ

चिकित्सकका अनुसार हृदयघातका यी सबै कारणलाई धेरै हदसम्म नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । तर, हृदयघातका केही कारकहरू छन् जसलाई हामीले चाहेर पनि नियन्त्रण गर्न सकिँदैन । यी कारकहरू निम्न समावेश छन् ।

समयसंग बुढ्यौली
लिङ्गमा आधारित (महिलाको तुलनामा पुरुषमा बढी हृदयाघात हुन्छ)
आनुवंशिकता

हृदयघातको लक्षण
हृदयघातका लक्षणहरू बताउँदै डा जगदीप भन्छन्, ‘हार्ट अट्याक हुँदा छातीमा वा छातीको देब्रेपट्टि मात्र दुख्ने गर्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ। यद्यपि, यो आवश्यक छैन। हार्ट अट्याक दुखाइ बङ्गारा देखि नाभि सम्म कहीं पनि हुन सक्छ । यो दुखाइ हात, काँध र माथिल्लो पीठ सम्म पनि फैलिन सक्छ । सामान्यतया हृदयाघातका मुख्य लक्षणहरू निम्न हुन् ।

छातीमा दुखाइ
आतंक बटन
सास फेर्न गाह्रो हुनु
धड्कन
बित्न
पसिना आउने

हृदयघात रोकथाम
हृदयघातबाट बच्नका लागि चर्चा गर्दै चिकित्सकहरु हृदयघातको मुख्य कारण हाम्रो खराब बानी र बदलिँदो जीवनशैली रहेको बताउँछन् । यस्तो अवस्थामा जीवनशैलीमा केही परिवर्तन गरेर हृदयघातबाट धेरै हदसम्म बच्न सकिन्छ । यी परिवर्तनहरूमा निम्न समावेश छन् ।

स्वस्थ वजन कायम राख्नुहोस्
७–८ घण्टा सुत्ने
नियमित रूपमा जाँच गर्नुहोस्
धेरै मीठो वा भुटेको खाना नखानुहोस्
धुम्रपान र रक्सीबाट टाढा रहने
नियमित व्यायाम गर्दै
बीपी, सुगर र कोलेस्ट्रोल निगरानी