गर्भावस्थाका लागि यी हर्मोन जिम्मेवार हुन्छन् !

काठमाडौं, ३२ साउन । हर्मोनहरू रासायनिक संकेतहरू हुन् र रक्तप्रवाहमा अन्तःस्रावी ग्रंथिहरूद्वारा जारी गरिन्छ जसले भूख, निद्रा र अन्य धेरै शारीरिक कार्यहरू नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्दछ। यी मध्ये केही हर्मोनहरू निषेचनका लागि पनि जिम्मेवार हुन्छन । यी हर्मोनहरू मुख्यतया एड्रेनल ग्रंथिहरू र गोनाडहरूद्वारा उत्पादन गरिन्छ, जसमा महिलाहरूमा अण्डाशय र पुरुषहरूमा अण्डकोष समावेश हुन्छ ।

गर्भावस्थामा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने हार्मोनहरू

एस्ट्रोजन
एस्ट्रोजेन हार्मोनको समूह हो जसमा एस्ट्राडियोल, एस्ट्रोन र एस्ट्रियोल समावेश हुन्छ। यसले पाठेघर, फलोपियन ट्युब र योनि जस्ता प्रजनन अंगहरूको विकासमा मद्दत गर्छ। मासिक धर्म चक्रको दौरान, एक महिलाको एस्ट्रोजन स्तर स्वाभाविक रूपमा बढ्छ। अण्डाशयबाट अण्डाको विकास र रिलीजको लागि एस्ट्रोजनमा यो वृद्धि आवश्यक छ। एक पटक रिलिज भएपछि, अण्डा शुक्राणु द्वारा निषेचन को लागी उपलब्ध छ। यसको अतिरिक्त, एस्ट्रोजेनले पनि मासिक धर्म चक्र विनियमित गर्न भूमिका खेल्छ।

प्रोजेस्टेरोन
प्रोजेस्टेरोन महिनावारी र गर्भावस्थामा संलग्न अर्को महत्त्वपूर्ण हार्मोन हो । यो मुख्यतया यखगबितष्यल पछि अंडाशय द्वारा उत्पादन गरिन्छ । प्रोजेस्टेरोनले इन्डोमेट्रियमलाई गाढा बनाउन र अपेक्षित गर्भावस्थामा मद्दत गर्न रक्त नलीहरूको वृद्धिलाई उत्तेजित गर्न मद्दत गर्छ। यदि प्रोजेस्टेरोनको स्तर ठीक भएन भने यसले अनियमित महिनावारी, गर्भावस्था योजनामा कठिनाइ र गर्भावस्थामा धेरै जटिलताहरू पनि बढाउन सक्छ ।

फॉलिकल– स्टिमुलेटिंग

फॉलिकल– स्टिमुलेटिंग वा एफएसएच दुई गोनाडोट्रोपिक हर्मोन मध्ये एक हो। यो हर्मोन, ल्युटेनाइजिङ हर्मोन सँगसँगै पिट्युटरी ग्रन्थीबाट रक्तसञ्चारमा निस्कन्छ। यो हर्मोन महिलाको अण्डकोष र अण्डकोषको विकास र कार्यका लागि आवश्यक हुन्छ। यदि तपाइँ गर्भधारण गर्ने प्रयास गर्दै हुनुहुन्छ भने, तपाइँको FSH  स्तर लगभग 10mlU/ml हुनुपर्छ। यसमा असन्तुलनले गर्भावस्थालाई गाह्रो बनाउन सक्छ।

ल्‍यूटिनाइजिंग हार्मोन
ल्‍यूटिनाइजिंग हर्मोन पिट्यूटरी ग्रंथि द्वारा उत्पादित एक हार्मोन हो। यो हर्मोन महिला र पुरुष दुवैको लागि आवश्यक छ। महिलाहरूमा, यो हर्मोनले मासिक धर्म चक्र र अण्डा उत्पादन नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्दछ। पुरुषहरूमा, तथापि, एलएचले टेस्टोस्टेरोन उत्पादन गर्न मद्दत गर्दछ।

(डा. अस्वती नायर, फर्टिलिटी कन्सल्टेन्ट, नोभा आईभीएफ फर्टिलिटीसँगको कुराकानीमा आधारित)