काठमाडौं, १९ फागुन । आनुवंशिक वा जीवनशैलीसँग सम्बन्धित मधुमेह रोगमा ९५% भन्दा बढी मानिसलाई टाइप–२ मधुमेह हुन्छ । अर्थात्, हाम्रो आहार, शारीरिक गतिविधि, तनाव, निद्रा र जीन जस्ता धेरै कारकहरू छन् जसले मधुमेहको लागि स्थान तयार गर्दछ। पुरुषको तुलनामा महिलालाई मधुमेह कम हुन्छ ।
एक स्वास्थ्य सर्वेक्षणको प्रतिवेदन अनुसार १२.४ प्रतिशत महिला र १४.५ प्रतिशत पुरुष गम्भीर मधुमेहबाट पीडित रहेको भारतीय समाचार माध्यम दैनिक भाष्करले जनाएको छ ।
महिलाहरु पुरुष भन्दा बढी सक्रिय छन्। वृद्धावस्थामा पुगेपछि पनि महिलाहरूले घरायसी कामहरू गरिरहन्छन्, जसले गर्दा उनीहरू शारीरिक रूपमा तन्दुरुस्त रहन्छन्। खासगरी ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरू पुरुषको तुलनामा बढी फिट हुन्छन् ।
प्रतिवेदनको अनुसार ३० वर्षभन्दा माथिका ९% महिलालाई मधुमेह भएको उल्लेख गरेको छ। जबकि सोही उमेरका ११.३% पुरुषलाई मधुमेह छ । पुरुषको तुलनामा महिलामा मधुमेह कम भए पनि मधुमेहबाट पीडित महिलाले आफ्नो लागि छुट्टै खाना पकाउँदैनन् । पुरुषको रुचीलाई ध्यानमा राखेर घरमा खाना बनाइन्छ । दोस्रो, घरायसी बजेटलाई ध्यानमा राखेर महिलाहरूले पहिला आफ्नै खर्चमा कटौती गर्छन्। धनी र गरिब परिवारबाट आएका महिलाको हैसियतमा खासै भिन्नता छैन ।
आफ्नो स्वास्थ्यप्रति सचेत हुनुहुन्न भने मधुमेहको जोखिम बढ्छ । जारी प्रतिवेदनले कहिल्यै विद्यालय नगएका १७.४% महिलामा ’बोर्डरलाइन सुगर’ भएको पाइन्छ। अर्कोतर्फ, कम्तिमा ११ वर्ष विद्यालयमा पढेका महिलाहरूमा मधुमेहको स्तर कम भएको पाइएको थियो। उनीहरुको संख्या ८.४ प्रतिशत मात्रै रह्यो ।
पब्लिक हेल्थ फाउन्डेसन अफ इण्डियाका प्रोफेसर के श्रीनाथ रेड्डी आर्थिक रूपमा बलियो भए पनि शिक्षित र सचेत भएन भने मधुमेहको जोखिम कायमै रहने बताउँछन् । यसको अर्को पक्ष यो पनि हो कि यदि व्यक्ति आर्थिक रुपमा कमजोर छ र शिक्षित छैन भने मधुमेहको जोखिम झनै बढ्छ ।
डरहम युनिभर्सिटीका मानवविज्ञानी डा एमिलिजा जेबिलो बताउँछन्, ‘तपाईले आफ्नो स्वास्थ्यमा कति खर्च गर्न सक्नुहुन्छ यो आवश्यक छैन, तर तपाईलाई रोगको बारेमा कति थाहा छ र तपाई कति सतर्क हुनुहुन्छ।’ डा.एमिलिजाले दिल्लीमा मधुमेहका बिरामीहरूमा अनुसन्धान गरेकी छिन्। उनी भन्छिन्, ‘अनुसन्धानका क्रममा मैले धेरै कम शिक्षित व्यक्तिलाई पनि मधुमेहबारे थाहा भएको देखेँ । यसलाई कसरी नियन्त्रण गर्ने भन्ने पनि थाहा थियो । आफूसँग भएका स्रोतसाधनले उनीहरू लडिरहेका थिए ।’
युवामा मधुमेहको मुख्य कारण कम निन्द्रा र बढी तनाव भएको चिकित्सकहरु बताउँछन् । सेन्ट जोन्स मेडिकल कलेज र अस्पताल, बेंगलुरुको बाल नेफ्रोलोजी विभागका प्रमुख डा अनिल वासुदेवन बताउँछन् कि निद्राको कमी र तनावमा हुनुले शरीरको मेटाबोलिज्ममा असर गर्छ। यो पनि मधुमेह को एक ठूलो जोखिम कारक हो। यसबाहेक हाम्रो खानपानमा आएको परिवर्तन पनि मधुमेहको कारण बनिरहेको छ ।
