काठमाडौं, २५ असार । धेरै महिलाहरु साउन महिनामा व्रत बस्ने गर्छन् । व्रत शारीरिक, मानसिक र आध्यात्मिक स्वास्थ्यको लागि आवश्यक छ। व्रत बस्दा शारीरिक, मानसिक तथा आध्यात्मिक ताप कम हुनुका साथै ग्रह र नक्षत्रको अशुभ प्रभावबाट पनि बच्न सकिन्छ । मनोकामना सहित व्रत बस्ने हो भने यो मनोकामना पूरा हुन्छ ।
पौराणिक कथा अनुसार देवी सतीले आफ्नो दोस्रो जन्ममा शिवलाई प्रसन्न पार्न युवावस्थामा श्रावण महिनामा कडा व्रत बसेकी थिइन् र विवाह गरिन् । त्यसैले यो महिनामा व्रतको विशेष महत्व छ । श्रावण महिनामा दूध, चिनी, दही, तेल, बैंगन, सागसब्जी, प्याज, लसुन, नुन वा मसलादार खानेकुरा, मिठाई, सुपारी, मासु र मदिरा सेवन गर्दैनन् । जसको शारीरिक अवस्था राम्रो छैन, व्रत बस्दा उत्साह बढ्छ र व्रत बसेमा व्रत तोड्ने सम्भावना रहन्छ भने व्रत बस्नु हुँदैन । महिनावारी भएका महिलाहरूले अत्यावश्यक यात्रा वा युद्धको अवस्थामा पनि उपवास बस्नु हुँदैन ।
साउन महिनाको व्रत कसरी गर्ने ?
सामान्य व्रत : सामान्य व्रत वा व्रतमा सूर्यास्त नहुँदासम्म व्रत बस्ने गरिन्छ र नुनको सेवन हुँदैन ।
यसरी बस्नुहोस् व्रत
व्रतका प्रकारः– १. बिहान व्रत, २. अधोपावस, ३. एकहारोपवास, ४. रासोपवास, ५. फलोपवास, ६. दुग्धोपवास, ७. तक्रोपवास, ८. पूर्ण व्रत, ९. साप्ताहिक व्रत, १०. छोटकरी व्रत ११. रफ उपवास, १२.ब्रेकन उपवास, १३.लामो उपवास । भनिएको छ, तर यहाँ हामी वर्षमा मनाइने व्रतको बारेमा बताइरहेका छौं।
श्रावण महिनामा निम्न व्रतहरू मात्र राख्नु पर्छ।
१. अधोपावस– यो व्रतलाई साँझको व्रत पनि भनिन्छ र यस व्रतमा दिनभर एक पटक मात्र खाना खानुपर्छ। यो व्रतमा बेलुकीको खाना खाइँदैन ।
२. एकहारोपवास– एकहारोपवासमा, एक खानामा एउटै चीज खाइन्छ, जस्तै यदि बिहान रोटी खाइन्छ भने, बेलुका तरकारी मात्र खान्छ। दोस्रो दिन बिहान कुनै पनि फलफूल र बेलुका दूध मात्र खाने ।
३. रसोपवास– यो व्रतमा धेरै गह्रौं चीजहरू जस्तै खाना र फलफूलहरू खाइँदैन, यो रसदार फलफूलको रस वा सागसब्जी र तरकारीको जुसमा मात्र रहन्छ। दूध पिउन पनि निषेध गरिएको छ, किनकि दूधलाई ठोस पदार्थहरूमा पनि गणना गर्न सकिन्छ।
४. फलोपावास– रसदार फलफूल वा तरकारी आदिमा केही दिन मात्रै बस्नुलाई फलोपवास भनिन्छ । यदि फलफूल एकदमै अनुकूल छैन भने, साग र तरकारी मात्र पकाएर खानुपर्छ।
५. दूध उपवास – दूध उपवासलाई ’दुग्ध कल्प’ पनि भनिन्छ। यस व्रतमा केही दिनसम्म मात्र दिनमा ४–५ पटक दूध पिउनुपर्छ ।
६. तकरोपावास– त्बपचयउबखबक लाई ’मठकल्प’ पनि भनिन्छ। यस व्रतमा लिने दहीमा घ्यु कम हुनुका साथै कम अमिलो हुनु पर्छ। यो व्रत कम्तिमा २ महिनासम्म आरामसँग गर्न सकिन्छ।
७. पूर्ण उपवास – सफा ताजा पानी बाहेक अरू केही नखानुलाई पूर्ण उपवास भनिन्छ। यस व्रतमा व्रतसँग सम्बन्धित धेरै नियमहरू पालना गर्नुपर्ने हुन्छ।
