काठमाडौं, २८ चैत्र । भगवान शिवको जटाबाट निस्केको गंगा हिमालय हुँदै तराई क्षेत्रमा आउँदा यसको धार्मिक महत्व झनै बढ्छ । यसैले विभिन्न धार्मिक अनुष्ठानहरूमा गंगा जलको प्रयोग निश्चित रूपमा गरिन्छ। गंगा स्नान गर्नेले सबै पापबाट मुक्ति र मृत्युपछि मोक्ष प्राप्त गर्ने जनविश्वास छ । तर के तपाईलाई थाहा छ गंगामा स्नान गर्नुको आध्यात्मिक र वैज्ञानिक महत्व छ ? धेरै अनुसन्धानकर्ताहरूले पनि यसको पुष्टि गरेका छन्। आउनुहोस्, गंगा स्नानको आध्यात्मिक, वैज्ञानिक महत्त्व के छ र माता गंगाको जन्मको पौराणिक कथा के छ?
गंगाजलमा अहिलेसम्म धेरै अनुसन्धान भइसकेको छ । जसमध्ये एउटा अनुसन्धान लखनउको नेशनल बोटानिकल रिसर्च इन्स्टिच्युटले पनि गरेको थियो, जसमा उनीहरूले गंगाको पानीमा रोग पैदा गर्ने ई. कोलाई ब्याक्टेरियालाई मार्ने क्षमता भएको पत्ता लगाएका थिए । हिमालयबाट गंगा बगिरहँदा धेरै खनिज र जडीबुटीले त्यसलाई असर गरिरहने र यसले औषधीय गुण प्राप्त गर्छ भन्ने पनि वैज्ञानिकहरूको विश्वास छ ।
अनुसन्धानमा गंगाजलमा अक्सिजन सोस्ने अद्भूत क्षमता रहेको अनुसन्धानकर्ताहरूले पत्ता लगाएका छन् । त्यसैले गंगाको पानीमा सल्फर प्रचुर मात्रामा हुन्छ, जसका कारण पानी लामो समयसम्म खराब हुँदैन । वैज्ञानिकहरूले गंगा स्नान र गंगा जल पिउनु पछाडि धेरै तालिमहरू पनि गरेका छन्, जसमा उनीहरूले पत्ता लगाए कि गंगाको पानी पिउँदा हैजा, प्लेग वा मलेरिया जस्ता रोगहरूको खतरनाक कीटाणु नष्ट हुन्छ।
गंगा स्नानको धार्मिक महत्व (गंगा स्नान लाभ)
माता गंगालाई मोक्षदायिनी भनिन्छ । किनभने गंगामा स्नान गर्नाले सबै पाप नष्ट हुन्छ र असीम पुण्य प्राप्त हुन्छ भन्ने पुरातन कालदेखि विश्वास छ । अमावस्या वा पूर्णिमा जस्ता विशेष दिनहरूमा गंगा जलमा स्नान गर्नाले साधकले देवी–देवताको आशीर्वाद प्राप्त गर्दछन् । यसका साथै गंगाको किनारमा श्राद्ध वा तर्पण आदि गर्नाले पितृको आशीर्वाद प्राप्त हुन्छ ।
माँ गंगाको जन्मको कथा
धार्मिक मान्यता अनुसार माता गंगाको जन्म वैशाख शुक्ल पक्षको सप्तमी तिथिमा भएको थियो । वेद र पुराणहरूमा माता गंगाको जन्मसँग सम्बन्धित धेरै कथाहरू प्रचलित छन्। वामन पुराणका अनुसार भगवान विष्णुले वामनको रूप धारण गर्दा एउटा खुट्टा आकाशतिर उठाउनुभयो । त्यसपछि ब्रह्माजीले भगवान विष्णुको पाउ धोएर कमण्डलमा पानी भरे । यही जलको महिमाबाट गंगाको जन्म भएको हो। यसपछि ब्रह्माजीले गंगालाई पर्वतराज हिमालयलाई सुम्पिदिनुभयो र यसरी देवी पार्वती र माता गंगा बहिनी भए।
जब माता गंगा भगवान शिवको प्रेममा परिन्
शिव पुराणको एउटा कथा अनुसार गंगा पनि भगवान शिवलाई माता पार्वती जस्तै पतिको रुपमा लिन चाहन्थिन् । यसका लागि उनले भगवान शिवलाई प्राप्त गर्न कठोर तपस्या गरीन् । उनको तपस्याबाट प्रसन्न भएर भगवान शिवले उनलाई आफूसँग राख्ने वरदान दिए । वरदानका कारण माता गंगा आफ्नो पूर्ण गतिमा पृथ्वीमा आउँदा प्रलय आयो । उनलाई यस प्रलयबाट बचाउनका लागि भगवान शिवले उनलाई आफ्नो कपालमा समाहित गरे र त्यसबेलादेखि भगवान शिवको कपालबाट गंगा बगिरहेको छ।
