काठमाडौं । बच्चालाई कम दूध चुसाउने महिलामा स्तन क्यान्सरको उच्चजोखिममा हुने गरेको पाइएको छ । प्राकृतिक चक्रविपरीत बच्चालाई कम दूध खुवाउने, महिनावारीमा गडबडी, ३० वर्षपछि सन्तान जन्माउने तथा मोटोपन भएका महिलामा स्तन क्यान्सरको जोखिम बढी हुने गरेको पाइएको हो ।
क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. अरुण शाहीका अनुसार अस्वस्थ तथा शहरी जीवनशैली, धुम्रपान तथा मद्यपानको सेवन स्तन क्यान्सरका प्रमुख कारण हुन् । सामान्यतया ५५ वर्षमाथिका महिलामा स्तन क्यान्सरको समस्या देखिने शाहीले बताए । वंशाणुगत गुणका कारण ५५ वर्षभन्दा कम उमेरमा पनि क्यान्सर देखिन सक्ने उनी बताउँछन् ।
अक्टोबर महिनालाई विश्वभर नै स्तन क्यान्सर जनचेतनाको महिना मानिन्छ । यस महिनामा स्तन क्यान्सरसम्बन्धी जनचेतना फैलाउने, स्वास्थ्य शिविर गर्नेलगायतका गतिविधि हुने गर्छन् । महिलाको पाठेघरको क्यान्सर र स्तन क्यान्सर पछिल्लो समय विकराल छ । विश्वव्यापी साझा समस्याको रूपमा रहेको स्तन क्यान्सर विकासोन्मुख तथा निम्न आर्थिक अवस्था भएका मुलुकहरूमा अझ बढ्दो छ ।
डा. शाही भन्छन्, ‘स्तन क्यान्सर सुरुमा नै पहिचान गरी उपचार गर्न सके निको हुन्छ । तर, उपचार गराउन ढिला भएमा महिलाको बाँच्ने अवधि कम हुन पुग्छ ।’
विश्वमा रोगका कारण महिलाहरूको मृत्यु हुने गरेकामा स्तन क्यान्सर दोस्रो नम्बरमा पर्छ । स्तन क्यान्सरबाट बर्सेनि विश्वभर छ लाख २७ हजार महिलाले ज्यान गुमाउने गरेका छन् । नेपालमा प्रत्येक दिन पाँच जना महिलाको स्तन क्यान्सरका कारण मृत्यु हुने गरेको छ ।
स्तन क्यान्सरको जोखिममा पुरुष पनि
स्तन क्यान्सर पुरुषमा पनि हुने गरेको पाइएको छ । प्रत्येक एक हजार पुरुषमा एक जनामा स्तन क्यान्सर हुने गरेको छ । क्यान्सर हुनुको कारण महिलाहरूको जस्तै भए तापनि पुरुषको स्तनको कोषिका अनियन्त्रित भएर विभाजित हुने चरणमा पुरुषमा स्तन क्यान्सरको समस्या देखा पर्न सक्छ ।
स्तन क्यान्सरका कारणहरू
– अस्वस्थ जीवनशैली
– नियमित व्यायाम नगर्नु
– बच्चालाई कम दूध खुवाउनु
– ३० वर्षपछि बच्चा जन्माउनु
– मोटोपना हुनु
– अनुवांशिक गुण
स्तन क्यान्सरका लक्षणहरू
– स्तन तथा काँखीमुनि गिर्खा वा गाँठा गुठी देखिनु
– स्तनको मुन्टो निचोर्दा पिप वा रगत देखापर्नु
– स्तनको आकार तथा रङमा परिवर्तन हुनु
– स्तनको मुन्टो गाडिनु वा खाल्डो पर्नु
यस्ता लक्षण नदेखिए पनि शरीर दुख्ने, आलस्य हुने, खान मन नलाग्ने, तौल कम हुँदै जानु पनि स्तन क्यान्सरको प्रारम्भिक लक्षण हुन् ।
रोकथामका उपाय
– नियमित व्यायाम गर्ने
– धुम्रपान तथा मादक पदार्थ सेवन नगर्ने
– बच्चालाई प्रशस्त मात्रामा दूध खुवाउने
– मासिक रूपमा आफ्नो स्तनको जाँच आफैँ गर्ने
– नियमित वर्षको एक पटक स्तन जाँच गराउने
– ४५ वर्ष उमेर पुगेका महिलाले वर्षमा एक पटक म्यामोग्राम गराउने
– परिवारमा अन्य महिला सदस्यमा स्तर क्यान्सर छ भने ४० वर्षको उमेरमा म्यामोग्राम गराउने
– ४० वर्षभन्दा कम उमेरका महिलामा शंका भएमा स्तनको एक्स रे गराउने
म्यामोग्राम भनेको के हो ?
म्यामोग्राम भनेको उपचार विधिमा स्क्रनिङ गर्नु भन्ने बुझिन्छ । स्तन क्यान्सर हुनुभन्दा अघि शंका लागेमा आफूलाई क्यान्सर छ कि छैन भनी पत्ता लगाउने विधि हो । यो इमेजी अध्ययन हो ।
